نقش و تاثیر نور در معماری های مذهبی مسیحیت و اسلام

نور منبع غایی جمال بصری و لازمه دیدن است که در ادیان مختلف، جایگاه والایی به خصوص در اماکن مذهبی به خود اختصاص داده است و به عنوان غیرمادی‌ترین عنصر طبیعت برای رهایی انسان از عالم ماده به عالم معنا است که سبب درک حضور خداوند می‌شود. نور در بناهای مذهبی همواره به کار برده شده است. از منظر ادیان و مذاهب، نور از جایگاه ویژه ای برخوردار است. انتقال نور به فضاهای داخلی با خلاقیت معماران و طراحان از دیرباز به وسیله پنجره ها، درب ها و نورگیر های سقفی انجام شده است. استفاده از پنجره های مشبک و شیشه های طرح دار و رنگی از مواردی است که مورد توجه بوده است. نور طبیعی مظهر پاکی و قداست است و کیفیت معنوی و حس فضا را تقویت می کند.

خورشید تنها جهان را روشن نمی‌کند بلکه باید اعتراف نمود که زندگی را نیز پایدار می‌کند. هنگام طراحی یک محیط جهت ساخت‌وساز، خورشید همیشه مهم‌ترین منبعی بوده که مدنظر گرفته می‌شود. نوری که خورشید متصاعد می‌کند و موسوم به نور طبیعی می‌باشد، نه تنها به ما توانایی دیدن می‌بخشد، بلکه طرح‌بندی، زوایای دید، شکل و مادیت بناها و مناظر را نیز به ما دیکته می‌کند. علی‌رغم آنچه که در مورد نور به عنوان یک ضرورت فیزیکی بیان شد در واقع، نور صاحب ارزش معنوی و اثرات آن بر کیفیت زندگی انسان‌هاست به نحوی که در تمامی ادیان، از نور به عنوان عنصری مقدس و معنوی یاد می‌شود و همیشه از آن به عنوان نقطه مقابل ظلمت و تاریکی، منبع برکت، منشأ حقیقت، نشانه حیات و زندگی و … نام برده می‌شود. در دین مسیحیت، نور یا نقش واسطه خداوند را ایفا کرده یا خود به طور مستقیم سمبلی از وجود خداوند بوده است . در اسلام نیز به کرات، اهمیت، ارزش و قدسی بودن نور مورد تأکید قرار گرفته است. مسجد و کلیسا دو ساخته برتر معماری هستند که در ادیان اسلام و مسیحیت به عنوان مکانی برای نزدیکی به نقطه وجودی انسان –خداوند- و عبادت او بنا شده اند که هریک به نحوی نور را وارد معماری خود کرده و از آن بهره گرفته اند.

نقش و تاثیر نور در معماری های مذهبی مسیحیت و اسلام. کلیسای نور، تادائو آندو — کلیسای نور اثر تادائو آندو

فضای سراسر از نور یا تاریکی مطلق هردو می‌توانند معنای فضا را از بین ببرند، بنابراین تلفیق هوشمندانه این دو، به محیط معنا می‌دهد و کاربری خاص آن را مشخص می‌کند. نور به خودی خود ظهور نمی‌یابد، مگر اینکه بر نقش نشیند؛ آنگاه است که منشأ اثر می‌گردد و در فضاسازی دخالت می‌کند و مفاهیم جدیدی را بر جای می نهد. بررسی این موضوع از آن جهت ضرورت می یابد که تجلی رمزگونه نور طبیعی در فضاهای عبادی مساجد و کلیساهای قدیمی، دگرگونی شگرفی در مکان ایجاد کرده و موجب افزایش کیفیت معنوی این فضاها شده است اما در اماکن مذهبی معاصر، استفاده از نور طبیعی صرفاً به استفاده کمّی از آن تنزل یافته و از به‌کارگیری جنبه‌های کیفی آن غفلت شده است.