اختراع شیشه
اولین شیشه مورد استفاده بشر
تاریخ تولید شیشه از باستان تا امروز دستخوش تغییرات بسیاری شده است. نخستین شیشه ای که در دوره نوسنگی مورد استفاده قرار گرفت و شناخته شده است، برای ساخت سلاح و اشیاء تزئینی مورد استفاده قرار گرفت. این شیشه ها از نوع شیشه های طبیعی (شیشه آتشفشانی سیاه) بود. انسان قبل از آموختن چگونگی ساخت شیشه، از شیشه های طبیعی، مخصوصا از شیشه های آتشفشانی استفاده می کرد. از این نوع شیشه ها برای تولید چاقو، هدایا، جواهرات و پول استفاده می شد. تاریخ ساخت شیشه تحولات و تغییرات بسیاری در طول زمان داشته است که در این مطلب به آن می پردازیم.
اولین تولید شیشه
به نظر می رسد تولید شیشه به عنوان یک محصول در هزاره دوم قبل از میلاد توسط مصری های باستان و شاید فنیقیه ای ها ساخته شده است. با این حال ظاهرا تولید شیشه در بین النهرین صورت پذیرفته است، که در آن قطعات شیشه ای مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد کشف شده اند.
شیشه برای اولین بار در جهان باستان ساخته شده است، اما در مورد اولین تلاش های انسان برای ساخت شیشه اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. یافته های باستان شناسی در مصر و بین النهرین شرقی نشان می دهد که قدمت اولین شیشه ساخته شده به ۳۵۰۰ قبل از میلاد می رسد. قدیمی ترین قطعات گلدان شیشه ای که مربوط به قرن ۱۶ پیش از میلاد است، در بین النهرین یافت شده و شواهدی از ریشه های صنعت شیشه های توخالی را نشان می دهند. کشف شیشه بلویینگ در حدود ۱ قرن قبل از میلاد، موفقیت بزرگی در ساخت و تولید شیشه به حساب می آید.
(آیا تا به حال این سوال برای شما به وجود آمده است که شیشه چگونه ساخته می شود؟ مواد تشکیل دهنده آن چیست؟ یا چند نوع شیشه وجود دارد؟ شما می توانید با کلیک بر روی موضوع فوق، در مورد روند ساخت شیشه و اطلاعات مربوط به آن اطلاعاتی را فرا گیرید.)
اولین کتاب تاریخ درباره شیشه
علاوه بر بین النهرین، تولید شیشه های توخالی همزمان در مصر، یونان، چین و شمال تایلند تکامل یافت. اولین کتاب دستیابی به شیشه سازی از کتابخانه اشوربانپال (Assyrian king Ashurbanipal ) (669-626 پیش از میلاد) شاهزاده آشوری به حدود ۶۵۰ قبل از میلاد می رسد.
شیشه بلویینگ (دمیدنی)
در ابتدا، ساخت شیشه آهسته و پر هزینه بود. شیشه کالایی لوکس محسوب می شد و تعداد کمی از مردم می توانستند از آن استفاده کنند. کوره های ذوب شیشه کوچک بودند و گرمای تولید شده آنها به اندازه کافی برای ذوب شیشه مناسب نبود. اما در قرن ۱ قبل از میلاد، صنعتگران سوریه روش بلویینگ را اختراع کردند. این کشف انقلابی، تولید شیشه را آسان تر، سریع تر و ارزان تر کرد.
کشف تکنیک جدید «شیشه دمیدنی (بلویینگ)» در انتهای قرن اول میلادی یک رویداد انقلابی در تاریخ ساخت شیشه بود. شیشه بلویینگ(دمیدنی)، تولیدات شیشه ای را ساده تر، سریع تر و ارزان تر کرد و شیشه برای اولین بار به کالایی متعلق به شهروندان عادی تبدیل شد. ابزار و تکنیک های دمیدن شیشه در طول قرن ها بسیار کم تغییر کرده است.
استفاده فراگیر از شیشه
اعتقاد بر این است که استفاده فراگیر از شیشه به قرن ۱۴ میلادی می رسد. تولید شیشه، در منطقه فلسطین شروع شد و در حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد در مصر توسعه یافت. تقریبا در حدود ۵۰۰سال قبل از میلاد ساخت شیشه به عنوان یک کالا مطرح شد.
شیشه در امپراتوری روم
هنر ساخت شیشه در امپراطوری روم رونق گرفت و در سراسر اروپای غربی و مدیترانه گسترش یافت. شیشه یکی از مهمترین موارد تجارت در خارج از مرزهای امپراتوری روم بود. رومی ها اولین کسانی بودند که برای مقاصد معمارانه از شیشه بهره گرفتند. در سال ۱۰۰۰ میلادی، شهر اسکندریه مصر مهمترین مرکز تولید شیشه بود. دیری نپایید که در سراسر اروپا هنر جالب و مهیج شیشه در کلیساها رونق یافت و به هنری بی بدیل بدل شد.
تولید شیشه در منطقه فنیقیه با مراکز اصلی شهرهای صیدا، تایر و آنتونیو انجام می شد. موزه بریتانیا دو مورد از بهترین قطعات شیشه ای رومی را در خود جای داده است. یکی جام لایکورگوس، که به رنگ تیره است، اما با عبور نور از آن به رنگ قرمز متمایل به بنفش دیده می شود. و دیگری گلدان پورتلند که رنگ آن آبی گرگ و میش است.
شیشه در زمان جنگ های صلیبی
در اوایل قرن سیزدهم صنعت شیشه در ونیز رشد و توسعه پیدا کرد و این زمان مقارن با زمان جنگ های صلیبی(۱۰۹۶-۱۲۷۰ بعد از میلاد) شد. در سال ۱۲۹۱، تجهیزات شیشه سازی به جزیره ونیزی مورانو منتقل شد، جایی که شیشه کریستال (شیشه ای بی رنگ) توسط آنجلو باروویر(Angelo Barovier) اختراع شد. علیرغم تلاش های هنرمندان ونیزی که صنایع شیشه ای را تحت سلطه قرار داده بودند و تکنولوژی آن را مخفی نگه می داشتند، این تکنیک به زودی در سراسر اروپا گسترش یافت.
در اواخر دهه ۱۵۰۰میلادی، بسیاری از ونیزی ها به شمال اروپا رفتند تا زندگی بهتری را شروع کنند، این در حالی بود که حرفه خود و کارخانه های تولید شیشه را نیز با خود منتقل کردند و هنر شیشه ای ونیزی را برای مناطق دیگر به ارمغان آوردند. این مورد نیز یکی دیگر از تحولات مهم در تاریخ ساخت شیشه است.
تولید شیشه در عصر مدرن
تاریخ ساخت شیشه در عصر مدرن دستخوش تغییرات پشمگیری شده است. در آلمان و سایر کشورهای اروپای شمالی، شیشه سازی در اواخر دهه قرن ۱۴ و اوایل ۱۵ اهمیت پیدا کرد. صنعت شیشه در طول این زمان در انگلستان از اهمیت بالایی برخوردار بود. جورج راونسکرافت (۱۶۱۸-۱۶۸۱ میلادی) یک شیشه ساز انگلیسی بود که شیشه های مونتاژی را در سال ۱۶۷۴ ابداع کرد. این روش تحول و پیشرفت بسیار مهمی در تاریخ شیشه محسوب می شود. اولین کارخانه شیشه ای در ایالات متحده در جیمزتاون، ویرجینیا در سال ۱۶۰۸ میلادی ساخته شد.
قرن ۱۹ میلادی
در اوایل دهه ۱۸۰۰ میلادی تقاضای زیادی برای پنجره شیشه ای وجود داشت که به نام شیشه تاج معروف است. در دهه ۱۸۲۰ میلادی ساخت بطری های شیشه ای و فلاسک های شیشه ای دمیدنی با اختراع یک ماشین دستی پایان یافت. در سال های ۱۸۷۰ اولین دستگاه نیمه اتوماتیک ساخت بطری اختراع شد.
قرن ۲۰ میلادی
بعد از سال ۱۸۹۰ میلادی استفاده، توسعه و ساخت انواع شیشه ها رشد چشمگیری داشت. ساخت ماشین آلات برای تولید دقیق و مستمر مجموعه از محصولات شیشه ای توسعه یافت. در سال ۱۹۰۲، ایروینگ دبلیو کلبرن (Irving W. Colburn ) ماشین کشش شیشه ای را اختراع کرد که تولید انبوه پنجره های شیشه ای را امکان پذیر ساخت. در سال ۱۹۰۴، مهندس آمریکایی مایکل اوونز(Michael Owens) دستگاه اتوماتیک تولید بطری را ابداع کرد که می توانست ۲۵۰۰ بطری در ساعت تولید کند.
در سال ۱۹۵۹، کشف انقلابی سر آلستر پیلکینگتون (Sir Alastair Pilkington) تولید شیشه های تخت را امکان پذیر ساخت. این کشف آنچنان در تاریخ ساخت شیشه اتقلابی و تغییر دهنده بود که امروزه نیز حدود ۹۰ درصد از شیشه های تخت، با این روش تولید می شوند.
امروز، شیشه سازی یک صنعت مدرن و با تکنولوژی پیشرفته است. دستگاه های شیشه ای مدرن قادر به تولید میلیون ها ظروف شیشه ای در روز در رنگ های مختلف هستند.
زمان های مهم در تاریخ شیشه
شیشه، همانطور که امروز می دانیم، از طریق تکامل جالبی تحت تاثیر بسیاری از فرهنگ ها قرار گرفته است. شیشه دارای تاریخچه طولانی حدودا ۵۰۰۰ سال است. در این مطلب اتفاقاتی که در تاریخ ساخت شیشه باعث ایجاد تحول و تغییری شگف شده اند، آورده شده است. زمان های مهم در تاریخ شیشه عبارتند از:
۳۱۰۰ سال قبل از میلاد: اولین عناصر شیشه ای در مصر یافت شد.
۱۵۰۰ سال قبل از میلاد: مقادیر کوچک شیشه ای ساخته شده از قالب ها در مصر و سوریه یافت شده است. اولین شیشه در مصر احتمالا تولید شد.
۶۵۰ سال قبل از میلاد: برای اولین بار روش تولید شیشه نوشته شد. کتابخانه آسوریان آسوربانپال(Assyrian Assurbanipal)
قرن اول بعد از میلاد: تکنیک دمیدن شیشه در منطقه بابل اختراع شد.
۲۵-۴۰۰ بعد از میلاد: توسعه و رشد سریع ذوب شیشه، شکل یافتن تکنولوژی در منطقه مدیترانه در عصر رومی.
۱۰۰ سال بعد از میلاد: هزینه تولید شیشه به سرعت کاهش می یابد و برای اولین بار برای شهروندان عادی قابل دسترس می شود.
۶۰۰-۶۹۹ بعد از میلاد: تاثیرات قوی فرهنگ اسلامی.
۱۰۰۰ سال بعد از میلاد: سلطه مرکز شیشه ونیز در تولید شیشه. جزیره مورانو مرکز بزرگ شیشه ای شد.
۱۲۲۶ بعد از میلاد: برای اولین بار در ساسکس شیت های شیشه ای تولید شد.
۱۳۳۰ بعد از میلاد: شیشه سازان فرانسوی “شیشه تاج” را در روان فرانسه تولید کردند.
۱۵۰۰ بعد از میلاد: آنجلو باروویر(Angelo Barovier) شیشه کریستال (شیشه شفاف و بی رنگ) را کشف کرد.
۱۵۹۰ بعد از میلاد: توسعه لنزهای تلسکوپی و میکروسکوپی.
۱۶۰۰ بعد از میلاد: کاسپر لمن (Caspar Lehman) شیشه ساز پاراگوئه ای از تکنیک برش شیشه با سنگ الماس استفاده کرد.
۱۶۰۰ بعد از میلاد: فرانسه در صنایع شیشه ای قدرت عمده ای به دست آورد.
۱۶۰۸ بعد از میلاد: اولین شیشه آمریکایی توسط مهاجرین در جیمستون ساخته شد.
۱۶۱۵ بعد از میلاد: معرفی کوره های ذغال سنگ در انگلستان.
۱۶۲۰ بعد از میلاد: تولید شیشه های تخت در لندن.
۱۶۷۶ بعد از میلاد: شیشه ساز انگلیسی جورج راونسکرافت (George Ravenscroft) یک فرمول برای شیشه مونتاژی، ارائه کرد.
۱۶۸۸ بعد از میلاد: صفحه ساب در فرانسه تولید شد.
۱۶۹۰ بعد از میلاد: ویلیام اورنج(William of Orange) قانونی را تصویب کرد که مالیات بر این صنعت را لغو کرده و توسعه و گسترش آن را موجب می شد.
۱۷۶۵ بعد از میلاد: تولید شیشه “کریستال” دوران جدیدی را در صنعت شیشه آغاز کرد.
۱۷۷۳ بعد از میلاد: شیشه سازی جلا یافته تخت در راونشید انگلستان تاسیس شد.
۱۸۰۰ بعد از میلاد: انقلاب صنعتی عصر جدیدی در صنعت شیشه ایجاد کرد. شیشه مصنوعی با خواص بهبود یافته برای اولین بار در دسترس بود.
۱۸۲۷ بعد از میلاد: دستگاه پرس شیشه در آمریکا اختراع شد.
۱۸۳۴ بعد از میلاد: رابرت لوکاس چنس(Robert Lucas Chance) استوانه های شیشه ای (سیلندرهای شیشه ای) را بهبود داد.
۱۸۴۳ بعد از میلاد: هنری بیسمر(Henry Bessemer) یک فرم اولیه از شیشه تخت را معرفی کرد.
۱۸۶۷ بعد از میلاد: اولین کوره شیشه ای در آلمان توسط برادران زیمنس، فریدریش، کارل، هانس، ورنر و ویلهلم اختراع شد.
۱۸۷۵ بعد از میلاد: تکنیک های فنی شیشه در آلمان توسعه یافت.
۱۹۰۳ بعد از میلاد: مایکل اوونز(Michael Owens) ماشین تولید شیشه اتوماتیک را اختراع کرد.
۱۹۵۰-۱۹۶۰ میلادی: علم شیشه به یک رشته تحقیقاتی بزرگ تبدیل شد. مرکز تحقیقات شیشه توسط شرکت فورد موتور تاسیس شد.
۱۹۵۹ بعد از میلاد: شیشه تخت در سرتاسر بریتانیا توسط سر آکیزیر پیلکینگتون(Akistair Pilkington) اختراع شد.
۱۹۸۴ بعد از میلاد: شیشه فلوراید در فرانسه کشف شد.
شیشه در خاورمیانه
در خاورمیانه، در طول حکومت های اسلامی، صنایع تولید شیشه در شهرهای راغا، حلب و دمشق وجود داشت. مهمترین تولید این دوره، شیشه بسیار شفاف و شیشه طلایی بود. تولید شیشه رنگی در جنوب غربی آسیا تا قرن هشتم وجود ادامه یافت و در آن زمان جابر بن حیان، در کتاب الدوره المکنونات، دستورالعمل هایی برای تولید شیشه های رنگی و همچنین روش های برش شیشه را توصیف کرد.
نمونه موردی:
تهیه و تنظیم: چارسیک
مطالب مرتبط:
